Carro-weyn: Dawladda Somaliland Oo Qaramaysay Ciidamo Uu Hoggaaminayo Taliyihii Madaxtooyada Ee Xilligii Madaxweyne Cigaal iyo Xukumaddii Riyaale
Kuwaad 12 Cuqaasha beesha Cali Gari ah iyo waxgaradkooda ayaa sheegay in ciidamadan qalabkooda sita ay yihiin kuwii kaga jiray maamulada Puntland iyo Khaatumo
Taliye Abokor Sulub oo taariikhda Somaliland ku suntan ayaa mar kale ku suntanaan doona hawlkarnimadii iyo dedaalkii uu ugu jiray Midho dhalka qaran ay u dhan yihiin Shacbiga Somaliland.
Carra-weyn(Warsugan) Dawladda Somaliland ayaa qaramaysay ciidamo tiradooda lagu qiyaasay inka badan 260 oo ka soo baxay maamulka Puntland iyo kooxda Khaatumo. Ciidamadan oo ku sugan deggaanka Carra-weyn oo ilaa 30km dhinaca waqooyi ka xiga magaalada Buuhoodle waxaa halkaasi shalay ku soo dhaweeyay wasiir kuxigeenka wasaaradda boosaha iyo isgaadhiista Somaliland mudane Cismaan Garaad Soofe iyo taliyeyaasha ciidamada qaranka ee aaggaasi.
Abokor Sulub oo ahaa taliyihii madaxtooyada Somaliland ee dawladdii marxuum Cigaal iyo xukumaddii Daahir Riyaale, ayaa hoggaaminayay ciidamada Somaliland soo dhaweysay, waxaanu sheegay inay guud ahaan ciidamada ka kala keeneen maamullada Puntland, Khaatumo iyo kuwo deggaannadaasi iyo meelo kale ka kala tirsanaa. Ciidamadan ayaa Somaliland ka goostay iyagoo qaba tabasho dhinaca daryeelkooda ah hase ahaatee hadda muujiyay siday ugu kalsoon yihiin dawladda Somaliland iyo ka mid noqoshada ciidamada Qaranka.
Ilaa 12 Cuqaasha beesha Cali Gari ah iyo waxgaradkooda ayaa sheegay in ciidamadan qalabkooda sita yihiin kuwii kaga jiray maamulada Puntland iyo Khaatumo, haddana ay go’aansadeen inay ka mid noqdaan ciidamada Qaranka Jamhuuriyadda Somaliland. waxgaradka beeshaasi ayaa sheegay inay diyaar u yihiin sidii ay Somaliland wax ula qaysan lahaayeen, islamarkaana uga shaqayn lahaayeen midnimada, horena ay ugu suntanaayeen wada jirka Somaliland.
Taliyeyaashii ciidamadan watay ayaa madaxda ku wareejiyay masuuliyadda ciidamada “Mudane Wasiir iyo jeneral Cali Barre, ciidamadan waa kuwii beesha Cali Gari kaga jiray Puntlad, Khaatumo iyo meelo kaleba. Waxaanu isugu soo ururinay beesha oo midaysan oo odayaasheedii, waxgaradkeedii, aqoonyahankeedii iyo cuqaasheedii wadata, waxaanu ku midawnay inaanu mucaaradnimo ka baxno oo aanu Somaliland noqono oo wax la qabsanno. Ciidankan oo 260 askari dhan waxaa ku jira kuwa boolis ah. waxaanu soo qaadanay ninkii nabad sugidda Puntland ugu sarreeyay, waxayagii oo dhan waanu soo ururinay,” ayuu yidhi Abokor sulub ooh ore Somaliland uga ahaa talliyaha madaxtooyada xukumaddihii Riyaale iyo Marxuum Cigaal.
Saraakiisha ayaa madaxda iyo saraakiisha ciidamada Somaliland waxay ku boorriyeen la wareeggida ciidamadaasi iyo nidaamkooda maamul, si loo waafajiyo habka ciidan ee Somalilad, maadaama beesha haldoorkeeda iyo xooggeeda ciidamada kala duwan ka tirsanaa hadda la bahoobeen ciidamada qaranka iyo guud ahaan Somaliland.
Afhayeen u hadlay jiif caaqilada ayaa muujiyay siday diyaar ugu yihiin wax la qaybsiga mushtamaca Somaliland “Anigoo ka wakiil ah Cuqaasha beesha Cali Gari waxaanu u taaganahay inaynu wax wada qaybsanno; hadday tahay ciidamada iyo hadday tahay arrimaha bulshada qaybtii aanu xaqa u lahayn. Taliska ciidanka iyo wasiirkaba waxaanu u soo jeedin inay qaabilaan ciidankan maadaama ay tahay libaaxa Africa malaha lala bariyi maayo ciidamo inay qaadato. Reerkani waa reer Qaran ah oo aad taqaanan, 1960 gobannimadii idinkaa la ordaye reer Cali Gari baa dhaliyay, ninkii yidhi todoba cisho u kaadiya reer Cali Gari ayuu ahaa, markii Somalia la isu tagayna ninkii kuraasta qaybiyay reer Cali Gari ayuu ahaa, maantana burji ayuu reerku leeyahay in gooni isu taaga Somaliland dhasho ayaanu rajaynaynaa.”
Taliyaha aagga Bari ee ciidamada Qaranka Jamhuuriyadda Somaliland sarreeyo guuto Cali Barre ayaa si rasmi ah ula wareegay ciidamada beesha Cali Gari. Waxa uu sheegay in ciidamadaasi hore uga mid ahaayeen ciidanka qaranka hase ahaatee ay ka baxeen “Awalba lug baad kula jirteen Somalilad ee haddii aad tidhaahdeen lugtii kalena waanu la soo galnay waxaanu idinku soo dhaweynaynaa rabitaan iyo maamuus iyo jacayl. Ku soo dhawaada ciidanka qaranka mar haddii aad Puntland iyo Khaatumo ka soo baxdeen, idinkaa u hormuud ahaa Khaatumo idinkaana la idin kaga dayan qaranimada,” ayaa ka mid ahaa hadalada saraakiisha ciidanka qaranka Somaliland.
Wasiir Cismaan Garaad Soofe oo ugu dambeyn ka hadlay madasha lagu soo dhaweynayay ciidamada laxaadka leh, wuxuuna u mahadceliyay cid kasta oo gacan ka gaysatay “Kormeer baanu idiinku nimid, ciidamada qaranka ayaa ka mid tihiin hadda laga bilaabo oo waajibaadka ciidanka qaranku leeyahay ayaad leedihiin, xuquuqda ay leeyihiin mid la mid ah ayaad leedihiin. Ciidanka Somaliland baad ka mid tihiin oo xuduuda ilaaliya cidna dhibaato gaar ah kuma haysaan, ciidankana kuwaas uun buu la mid yahay cid uu dhib gaar ah ku hayo ama u gaysanayaana ma jirto,” ayuu yidhi Mr Soofe oo intaasi raaciyay in ciidankaasi la nidaam yahay ammarada saraakiisha ciidanka qaranka, islamarkaana yahay ciidankii deggaanka oo aan cidna duulaan ku ahayn.
Dawladda Somaliland ayaa muddooyinkii u dambeeyay hanatay quluubta bulshada gobollada Sool, Sanaag Bari iyo Buuhoodle, halkaasi oo bulshadu tabashooyin ka qabtay nidaamka Somaliland. heshiisyo u dhexeeya beelaha iyo xukumadda ayaa isa soo tarayay iyadoo rajo weyn laga qabo in diwaangalinta iyo doorashooyinka soo socda ay ka qayb qaataan bulshadaasi.
Xigasho Wargeyska Warsugan