GABILEY WAA GOBOL SIYAASIYAN LAGU SOO HIRTO
Waxay ahayd May 31,2001 maalintii shacbiga Somaliland u dareereen inay u codeeyaan dastuurka qaranka Somaliland maanta ku dhaqmo, kaasi oo ah ka jideeyay in dalka laga hirgaliyo nidaamka axsaabta badan.Dustuurku waxa uu siiyay xisbiyada karaamo iyio tixgelin,balse waxana aad arkaysaa in aanay dad qaar fahansanayn in xisbiyada qaranku yihiin kuwo ku yimid dastuur,oo calankooda iyo astaamahooda kalaba mudan yihiin in la xaq dhowro.
Runtii ma ihi nin aad u falanqeeya arimaha siyaasada, haddii ayse dhacdo waxa haboon in laga hadlo waxyaabo ay dani ugu jirto qaranka kuna sifaysan dhexdhexaadnimo. Nidaamkan dimuqraadiga ah sida caalamkii samaystay u wado uguma dhaqmo, oo hab dhaqankoodu waa mid ku salaysan qaanuunka iyo sharciga dalka u yaala. Haddii nin siyaasiya oo xisbi matalayaa khalad ka galo xisbiyada ay tartamayaan waxa looga hadlaa hab dhaqan ku abtirsada distuurka dalka u yaala, kaasi oo ka fiirsashadiisa leh, iyada oo laga taxadirayo in talaabada la qaadayaa ay keento inay xisbiga ka lumiso taageerada qaybo ka mid ah shacbiga ku nool gobolada iyo degmooyinka kale, waxaana arrinkaasi jawaabtiisa loo daayaa kaliya cidda u igman ee ka mid ah xisbiga hogaankiisa.
Waxaa ka dhacda dalka inuu adduun badani ku baxo isku jawaabida arimaha siyaasiga, oo aad arkayso inay jawaabtaasi soconayso todobaadyo iyadoo loo adeegsanayo dhinacyo badan sida hab beeleed,hab gobol iyo nooc kasta oo milgaha qaranka wax u dhimaya.
Bal hadaba aan u soo noqono dulucda qoraalka kaasi oo khuseeya dhacdo ka dhacday magaalada Gabiley todobaadkii u dambeeyey taasi oo indhaha ummada Somaliland gudo iyo dibadba ku soo jiidatay inay eegaan Gabiley iyo waxa ka dhacay.
Ku sinaan waxay ahayd Dec. 02, 2015 markii laga daawaday shaashadaha qaar ka tirsan TV yada madaxa banaan iyo shabakadaha wararka qaarkood calankii xisbiga WADANI oo loo xidhay xayawaanka Eyga loo yaqaano, taasi oo waliba lagu dul geeraaray ,laguna faanay cidii arinkaasi samaysayna ay muujiyeen inay ku faraxsan yihiin.
Xaqiiqo ahaan waa dhacdo fool xun oo aanay marnaba raali ka ahayn dadka caqliga u saaxiibka ah ee reer Gabiley, waxana ay nusqaan ku tahay ha dhaqanka siyaasiga ah ee bulshada gobolku kula dhaqanto xisbiyada qaranka.
Gabiley waa gobol balaadhan oo ummad badani ku nooshahay,kuwaasi oo ku kala abtirsada saddexda xisbi qaran ee wadaaga haybada iyo u sinaanshaha distuurka qaranka. Shaqsiyaadka tirada yar ee ku taalaabsaday ficiladan foosha xun, cidda ay doonaan ha ahaadaan ciddii doontaa ha ka dambaysee waxa ay ku sifaysan yihiin dad aan mabda lahayn waayo haddii ay yihiin dad mabda leh oo ku abtirsada xisbi kale kumay dhaqaaqeen inay ficiladan akhlaaqiyaadka ka arradan kula dhaqmaan xisbi qaran oo maamuustiisa leh.
Aaminsanaanta mabaadiida xisbigu waxay ku galisaa lexejeclo, taasi oo odhanaysa ixtiraam xisbiyada kale si xisbiga aad raacsan tahay loo xurmeeyo, ixtiraam siyaasiga ama musharaxa aan xisbigaaga ahayn si ka aad wadataa karaamo u yeesho. Waxaana mushkilada in la kala garan waayo taageerida xisbiga iyo waxyeelo u soo jiidka xisbiga.
Bal u fiirso hadda, arinkii xisbi loo hiilinayay iyo mid laga hiilinayaba wuu dhaafay oo sumcadii, gobonimadii iyo ku soo hirashadii lagu yaqaanay gobolka Gabiley ayaa run ahaan la wasakheeyay oo meel lagaga dhacay laguna sifeeyay shacbi ka arradan hab dhaqanka siyaasiga ah ee dalka ka jira.
Gabiley waxay udub dhaxaad u tahay hab dhaqanka dimuqraadiyeed ee dalka ka dhaqan galay 15. Dec. 2002,oo ahayd maalintii ugu horaysay ee shacbigu codeeyaan iyaga oo ku kala abtirsanaya lix urur siyaasadeed oo kala ahaa Asad,Kulmiye,Hormood,Sahan,Ucid,Udub.
Kaliya laba urur (sahan iyo asad) oo aan xafiisyo ka furan gobolka Gabiley mooyaane waxaa ugu soo baxay xildhibaano intii kaleba,taasina waxay cadaynaysaa inaanay dadka reer Gabiley cidna faquuqayn,Gobolka Gabileyna yahay gobol siyaasiyan lagu soo hirto.
Doorashadii u dambaysay ee golayasha degaanka ee dalka ka qabsoontay Nov.28.2012 waan ognahay sida dadka reer Gabiley ee sharafta lihi ka yeeleen ururadii tartamayay,ka ugu yar hal xildhibaan uga soo baxay.Waxana aad ogaataan in urur kasta la siiyay cod oo aan la odhanin kan bari ayaa laga leeyahay iyo galbeed ayaa laga leeyahay toona.
Siyaabo kala duwan ayaa looga jawaabay dhacdadan mana aha sida aan filayo in cidda samaysay ay ahayd xisbiga kulmiye ama wax u taraysay Xisbiga Kulmiye.Waxa aan war baahinta maxaliga ka arkayay dadka qaar leh arinkaasi waxa u qoolan hebel oo isaga ayaanu ka jaraynaa marka uu magaalo heblaayo yimaado.Waa fidmo hor leh oo ay dhacdadani sababtay,waa arin saamayn ku yeelan karaysa xaalada amni ee dalka,lagana yaabo in ay sababto arimo amni darro.
Waxa aan hadalkayga ku soo gabo gebaynayaa ha la dhowro sharafta iyo hab-dhaqanka siyaasiga ah ee aynu kula dhaqmayno axsaabta qaranka.Dhanka kale waad ogtihiinn oo bahashii siyaasada ahayd waxa ay inaga gashay beel beel oo waxa la leeyahay Gabiley waa hal beele,miyaanay lahayn han siyaasadeed oo aanay berri ka maalin u baahanayn Gobolada iyo degmooyinka kale.Waar lama soo koobi karayo waxyaabaha la inagaga gar hayo ee ay arintaasi sababtay.Sunaha siyaasada ayay tahay in degmo ama gobol u bato taageerada xisbi ka mida xisbiyada qaranka,waxana Gabiley lagu ogaa taageerida xisbi talada haya ee Kulmiye,laakiin taa macnahedu maaha xisbiyada kale ha xumeeyo.Xurmo iyo karaamo ayay leeyihiin uu dustuurku siiyay.Mana jirto xisbi laga leeyahay Gabiley.
Ahmed Mohamed-daahir Osman.
galooley92@gmail.com