Badhan: Qorshaheedu waa Qalinka ee Qoriga maaha
WQ:Barkhad-ladiif M. Cumar
Deegaanka Bariga Sanaag waxa ku nool dadka ugu ilbaxsan Soomaalidda waa dad inta badan ku mashquulsan waxbarashada iyo inay dhalaankooda wax baraan, dugsiyada hoyga ah (Cuntada, hoyga iyo waxbarashadda iskugu jira) ayaa ku badan waxaana maalgaliya qurbo joogta.
Qurbojoogta Badhan waxay ka fikiraan mustaqbalka caruurtooda, waxaanay ku quudiyaan waxbarasho iyo inay hiigsadaan dalalka horumaray, halka qurbojoogta deegaanada kale sida Kiniinka ugu iibiyaan rasaasta ubadkooda si deegaanada kale ugu duulaan, dadkaasi midna rasaas u iibinayo midna aqoon u iibinayo waa wada soomaali, waxayse is dheer yihiin ilbaxnimada iyo fahanka marxalada lagu jiro, qofna wuxuu u fikirayaa sidii boqol sanno ka hor awoowgii u fikireyey, halka qof ka kalena u fikirayo sida caalamka casriga imika loogu fikirayo ee aduunyadan cusub loola jaanqaadi lahaa.
Bariga Sanaag waa deegaanka ugu balaadhan gobolka Sanaag, nasiib daro dawladihii kala dambeeyey ee Soomaaliya soo maray illaa lixdankii iyo intii dambe ee Somaliland la noqdayba midna kama hirgalin adeegyada dawladduhu bixiyaan, oo dhulkaasi baaxadda leh ma laha wadooyin Laami ah oo isku xidha deegaanadooda, haseyeeshe iyaga isku tashaday oo calool xumo cidna umay qaadin ee waxay ku tashadeen in cid kasta oo horumar u wadda soo dhoweeyaan, hadafkooda kowaadna waa nabadgalyo, horumar iyo waxbarasho.
Sababta deegaankan u amaanaya wax kale maaha ee waa sida ay isku waafajiyeen waxay doonayaan iyo khilaafyada mandaqadda ka jira.
Waa dadka awooday in cid kasta oo horumar kala shaqaynaysa deegaankooda ku soo dhoweeyaan, haday Somaliland tahay, haday Puntland iyo Soomaaliya tahay qof walba oo barnaamij horumarineed deegaankaasi u siday gacmo furan bay ku soo dhoweeyaan.
Waxaad arkaysa xafiisyo iska soo horjeeda oo calamaan kala duwan ka taagan yihiin oo kolba cida u timaada uun maalintaasi loo sacabotumayo, maanta Puntland baa joogta, barina waxa imanaysa Somaliland, saandambana Soomaaliya, cid meeshaasi wax lagu yeelayaa ma jirto, waa tabtii saddexda xisbi ee Somaliland ka jiray maalinba mid loo soo dhoweyn jirey ee isla kuwii shalay usoo baxay ay maanta xisbiga kale usoo baxayeen.
Deegaankaasi waxa madaxweyna ka ah suldaanka guud ee Suldaan Siciid Suldaan C/salaan, waa suldaanka kaliya ee fasax u haysta inuu Hargeysa yimaada oo uu Garoowe ama muqdishana tago, maalinta Somaliland imanayso isaga puntland la hadla oo odhanaya agagaarkasi ha ka soo dhowaanina, marka Puntland imanaysana isaga Somaliland la hadlaya oo odhonaya agagaarkaasi ka soo dhawaanina, waa suldaanka awooday in siyaasadaha is diidan isagu meel iskugu keenay ee deegaankiisa ka ilaalinayey in dagaal ka dhaco iyo in maatidiisu qaxdo, waxaan suldaankaasi u qiray inuu yahay ninka is qabadsiiyey wax aan is qaban Karin, waxa uu isku tidcay suldaanimadi iyo siyaasaddii, taasina waxay keentay in aanay cidiba eedo ka tirsan oo cid waliba afkiisa iyo adinkiisa ka nabadgalaan, miyaanay deegaankaasi u qalmin inaan siiyo dadka soomaalida ugu ilbaxsan uguna reer magaalsan, ma yaqaanaan cabasho iyo qori wax ku raadi kaliya waxay heshiish ku yihiin wax badana ku heleen in khilaafyada iyo waxa is diidan is ogolaysiiyaan si ubadkooddu mustaqbal fiican u yeesho.
Aan kugu daree macalimiintaasi tobabaran ee dugsiyaddaasi wax u dhiga waxay badankooda ka yimaadeen Boorama iyo Gabiley, kuwaas oo loo keensaday in caruurtooda wax baraan, bilaash uguma dhigaane lacag farobadan baa lagu kharash gareeyaa sidii caruurtoodu wax u baran lahaayeen, waxan oo maalgalin ah waxa sameeya qurbojoogtoodda. Bal barbar dhig deegaanada kale ee Soomaalida waxay isku noqonayaan kaaf iyo kala dheeri.