Hashu Maankayga Gaddaye Ma Masaar Bay Liqday: Haamaha Shiidaalka Berbera

0
1148

Hashu Maankayga Gaddaye Ma Masaar Bay Liqday: Haamaha Shiidaalka Berbera

Mushkiladdu waxa aan u malaynayaa in aanay ahayn in haamaha ganacsato

madaxbannaan lagu wareejiyo ee waa sida loogu wareejinayo iyo kuwa lagu

wareejinayaa waxa ay ku mutaysteen.

Xukuumadda Axmed Siilaanyo marka waxqabadkeeda halkaas la dhigo, waxa

ay ku caan baxday wax ay xukuumadihii ka horreeyey la wadaagto oo ah

musuqmaasuq iyo eex ku salaysan qaraabokiil iyo naasnuujin hantida

ummadda ku aaddan oo la siiyo cid aan sifo sharci ah ku mutaysan. Sababta ay

caanka falalkaas xun ugu noqonaysaa waa laba: Hantida qaranka soo gashay oo

ka badan intii hore iyo boobka oo la batay, waxa soo raacaya oo labeeya

maamul xumaan oodaha jabsatay oo ka soo jeedda hoggaanka sare ee

waddanka ama karti darro ha ku keento ama daruufo kale ba ha jiraane.

Taas waxa si togan uga faa’iidaystay dad aan xilkas ahayn oo awood helay ama

wax ku yeeshay awoodda maamul, waxa na sii badhitaaray mas’uuliyad

darrada inta badan ee ku aaddan dhaqanka foosha xun ee ku salaysan “qaatay

ee adba qaado ama isba qaadey ee amba maan qaato”!

Waxa aan been ahayn oo la hubiyey in ay xukuumadda ka mid yihiin

mas’uuliyiin guryo kiro ah Hargeysa kaga jiray maalintii ay xilka qabteen oo

maantana leh bangalooyin waa weyn oo boqollaal kun oo Dollar ku kacay,

guryo kale oo dhaadheerna dhiskoodu u socdaan. Ma lahayn wax hanti ah oo

meel u taallay ama xoolo nool oo u foofa oo u diiwaan gashan. Dhaxal waalid

oo ay heleen na lama oga, oo ma aanay sheegin. Ganacsi u socda oo ay ka

faa’iideen ama saamiyo ay iibiyeenna lama hayo, ma ay soo bandhigin.

Mushahaaradoodu guri uma dhisi karto, oo waa la wada og yahay. Dadku taas

bay arkaan oo aan si daah-furan oo banyaal ah wax ba looga ogayn,

xukuumadduna aanay wax ka qaban. Waxa ay inta badani u haystaa in

nimankaasi hantidii ummadda awoodda dawladeed ku dhaceen, ku boobeen

oo ku mutaysteen yeelasho hanti aanay xaq u lahayn.

Waxa jira wasiir dhoofiyey kontaynar macdan ah oo markii la ogaaday (shacab)

ee caddaymihii la horkeenay ee wax laga waydiiyey ku jawaabay “waxa uu

ahaa muunad (Sample) oo ganacsi ma ahayn. Hadda waa kumannaan kiiloo oo

dhagax macdaneed ah waxa uu muunadda (sample) inoogu sheegayaa!

Muunaddu waa wax yar oo dhawr kiiloo ku siman (3 – 5 KG) oo la soo

tijaabinayo waxa ay yihiin ee ma aha rar culayskiisu dhan yahay 30 Ton iwm!!

Waxa jira oo aan been ahayn xildhibaanno la siiyey qandaraasyo aan cidi u

tartamin oo dhawr malyan oo dollar jooga ama lagu lunsado.

Dadku duunyo ma aha ee waxaas oo dhan iyo boqollaal kale oo la mid ah oo

wada fadeexado ah waa u shaahid, inna waa u sheeko.

Mushkiladda meesha taallaa waa taas. Waxa kala aamin baxay dadkii iyo

dawladdii. Arrintii baadhitaanka shiidaalka ee Saraar baa tusaale fiican oo kale

ah. Kalsoonidii shacabku way dhimatay oo waa la dilay. Nin bayr leh oo tuug

wax qarsanaya ah ayaa dawladnimadii iyo shacabkii kala diley.

Dawladdiina waxa ay gabtay oo ku guuldarraysatay in dadka sida caddaaladda

ugu dhow ugu kala qaybiso ilaha dhaqaale ee yar oo ay xaqsoor fiican samayso,

iyada oo adeegsanaysa isirrada maamul wanaagga ee daahfurnaanta iyo

banyaalnimada, isla xisaabtanka iyo u qoollaanta mas’uuliyadda cid kastaa ba

gacanta ku hayso. Waa la samayn karaa sidaas, waa se haddii la doonayo.

Waddanka waxaasi ka dhacayaan ma jiro mas’uul lagu soo eedaayaa in uu ku

kacay musuq, xatooyo qaran iyo qaraabo-kiil iwm!!

Haamaha Shiidaalka Berberana waa qaabaddaas! Gacan-togaalayntaas iyo

daah-furnaan la’aantaas baa keenaysa muranka iyo diidmada qayaxan ee

shacabku dhabarka ugu jeedinayo.

Shacabka Berbera (Saaxil) waa halka ugu horraysa ee laga fili karo gilgilashada

ugu horraysa sidii shacabka Saraareed ba ku kaceen markii dhulkii xooluhu u

daaqayeen cagafta la geliyey iyada oo aan talo wax iyaga lagaga waydiinayo la

la wadaagin, la na wacyi gelin.

Meel kasta marka wax laga samaynayo waa in laga talo geliyaa dadka ku nool.

Dadka waxaas la samaanayaa saamyanta ku yeelan doonaan xag degaan,

dhaqaale iyo bulsheed ba arrintu way khusaysaa, haddii la iska dhego-maro na

waxa ay noqon oday ka sheekee uun.

Hase yeeshee nin wax qarsanayaa cid uma sheego sirtiisa oo kala ma tashado,

waa in uu isku dayaa in uu la hunbaalleeyo oo la dhuunto, haddii lagu ogaada

na uu had ba doc isku qaadaa oo daasado madhan garaacaa. Maxaa Sheekh

hadda ciidamada laga la doonayaa ma cadow baa soo galay, mise wax kalaa ka

soo naaso caddaaday.

Maxaa colka geliyey golihii barlamaanka oo hoggaankiisii luqunta isugu maray

oo feedka iyo hooyo cayga ku jirrabey?! Maxaa mooshin la laalay kolba dabada

ka soo riixaya oo golaha ku soo celinaya laba toddobaad gudahood?! Maxaa

qofkii hadlaba raacdadu u raad guraysaa oo loogu hanjabayaa ama xabsiga loo

dhigayaa?!

Waxan oo dhan waxa lagu dambabasaayaa basar xumada loo maamulayo

wareejinta Haamaha Shiidaalka Berbera oo raacaysa jidkii maamul xumada

xukuumadda Axmed Siilaanyo, tallaabooyinkii boobka ka gaadhsiiska ah ee

hantida ummadda ka dhaxaysa iyo sida aan daah-furnaanta lahayn ee

daboolan ee loo maro bixinta qandaraasyada iyo wareejinta hantida guud ee

qaranka ee Haamuhu ka mid yihiin.

Habeen dhowayd baan ka dhegaystay maareeyaha Haamaha oo HCTV ka leh

“Aingaa maamula Haamaha Shiidaalka. Waan wareejinaynaa”! Waa

garashadaas jaan iyo maankaas qurracan waxa wax murginayaa. Haddii uu

maamulo Haamaha ayaa awoodda u siiyey wareejintooda ma macdaar uu

isagu leeyahay baa?! Wasiirrada ayaa qaabaddaas u dhaqmaya. Mas’uul kastaa

waxa ay la tahay badiba in meeshu uu joogo isagu leeyahay, waayo cid baan

kula xisaabtamayn waxa uu bi’iyo, isna taas uma qoolla oo wuu og yahay.

Marka ay sidaas oo kale dhacdo ee dawladdu dadka u kala xaqsoori kari

waydo. Marka maamulkeedu daah-furnaan waayo, ee wax waliba muhmal iyo

madmadow miidhan noqdaan. Marka dalba-juuqaheedu bataan ee la

xisaabtan la waayo. Marka madaxdu waxa ay doonto ku tallaabsan karto, ee

xilkasnimo god dheer iyo dalluun lagu tuuro. Marka ay noqoto “qaatay ee

qaado, oo afka buuxso, afkaagana hayso! Marka qofkii taas ku baraaruga ee

damqada ee ka daaya yidhaahda loo cagajugleeyo ama xabsiga la dhigo, waxa

ka dhasha cuyuban kale iyo lama maleeyaan, waa na isirro ifafaaleyaal u ah

kicitaanno iyo gilgilashooyin dadweyne, oo wax kasta Iyana dhali kara tabnaan

iyo tognaan ba.

Haddii muddarrooyinkaasi sii socdaan waxa ka dhashaa waa iska horimaad la

isku badheedho oo xaq iyo xaqdarradu ku kala quusqaadayaan.

Waxa uun habboon in la iska jiro oo laga digtoonaado tabaha ay cuskadaan

kuwa wax dulmiyaa oo ah kala ilaalinta xoogagga dadwene iyo kala qaybinta

midnimada quluubtooda, si ay u kala fogeeyaan oo ay dulmaneyaasha

dhibbabaha ah ka yeelaan “La haystayaal is haysta”, cududdoodana isku

jebiyaan oo ka dhex faashleeyaan.

Waxa ay galagalaystaan goldaloolada shacabka iyo goljilicdiisa. Innaga teennu,

halka aynu u jilicsananay ee la inaga abbaaraa, waa qabiilka iyo qabyaaladda.

Kooxaha dawladdu waa isku qolo, inteenna kale na isku qolo ayaynu nahay.

Haddii aynu fahamkaas qaadanno oo ku hawl geli lahayn waynu ka adkaan

lahayn iyaga oo ama waynu iska ridi lahayn ama waxa ay ku socon lahaayeen

sharciga oo aynu ku ilaalin lahayn, qarankuna wuu inoo nabad geli lahaa, wax

se ay ku cimri dheeraystaan xukunnada maamulka xumi kala daadsanaanta

garashada dadka iyo kala qaybsanaanta cududdooda.

“Isxaaqda maan diidin ee Xaaqdaan diiday”! Wareejinta Haamaha lama diidin

ee sida loo wareejinayaa la diiddan yahay! Mushkiladdu waa intaas. Waa in la

diidaa inta si daah-furan loo la imanayo qorshe wareejineed oo banyaal ah oo

sida muraayadda cid waliba isaga dhex arki karto, haddii kale oo aanay taas

xukuumaddu kari karin, ummadda hantideeda iyadu gacanta ha ku hayso inta

loogu imanayo ee dawlad kale kala wareegayso ha ku sinto. Lama waayin hanti

lagu dayac-tiro iyo tu lagu hagaajiyo ba oo dalku maanta maalin uu ka dakhli

badan yahay inama soo marin, haddii loo meel iyo miidaan deyayo.

Tuugow mareegaale!

Adduun Caaryaale!

Qalinkii Maxamed Baashe X Xasan

mohamedbashe@hotmail.com

facebook.com/baadisooc

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here